Phân tích, bình giảng, bình luận tác phẩm văn học (hoặc đoạn trích) là yêu cầu bắt buộc đối với học sinh trung học. Công việc này đòi hỏi học sinh thể hiện năng lực hiểu biết về văn học và lịch sử, văn hoá, đời sống. Công việc này cũng bộc lộ năng khiếu, thị hiếu và khả năng biểu đạt của học sinh.

Để nâng cao năng lực đọc hiểu văn, học văn, năng lực cảm và biểu đạt khi cảm thụ văn học, cuốn sách Giảng văn chọn lọc - Văn học Việt Nam được soạn dành cho nhiều đối tượng. Trước hết là cho học sinh trung học, những bạn còn đang ngồi trên ghế nhà trường. Sau là cho cha mẹ học sinh, đọc để góp phần hướng dẫn con em mình học tập. Cuối cùng là cho đông đảo bạn đọc muốn thưởng thức kỹ lưỡng những áng văn, đoạn văn bất hủ của văn học dân tộc.

Để thiết thực đáp ứng những yêu cầu đó, sách chọn giảng những tác phẩm có trong chương trình phổ thông trung học hiện nay, chú trọng tới những định hướng ra đề thi cuối cấp và thi vào Đại học, Trung học chuyên nghiệp; mặt khác để đáp ứng yêu cầu học tập và thưởng thức văn học, cuốn sách chọn những bài giảng văn hay của các tác giả quen biết. Có những bài, hai bài giảng cùng được chọn để thấy những cách hiểu khác nhau, bổ sung cho nhau, khai thác những khía cạnh khác nhau của tác phẩm. Các bài được chọn có phong cách, phương pháp giảng văn đa dạng, giúp học sinh gợi mở nhiều cách tiếp cận, trau dồi ý tứ thêm dồi dào, học cách hành văn thêm linh hoạt.

Sách được chia thành hai phần lớn: văn học dân gian và văn học cổ cận đại; văn học hiện đại.