Khi lọc nước qua lớp hạt cationit, nhóm hoạt tính của chúng sẽ tham gia vào phản ứng trao đổi với cation của các muối hoà tan trong nước. Nếu lúc đầu cho lọc qua lớp hạt cationit dung dịch muối NaCl đậm đặc thì cation H+ của nhóm hoạt tính của Cationit sẽ tham gia vào phản ứng trao đổi với cation Na+ hoà tan trong dung dịch, kết quả ion Na+ được cấy lên toàn bộ bề mặt cationit thay cho ion H+ và cationit biến thành Na - Cationit. Sau đó lọc nước qua lớp vật liệu hạt Na - Cationit sẽ xảy ra các phản ứng trao đổi giữa các RNa với các Ca2+ và Mg2+, các ion canxi và magie trong nước sẽ thay thế dần vào nhóm hoạt tính của vật liệu lọc. Cuối cùng nhóm hoạt tính của vật liệu lọc ngày càng cạn kiệt và hết khả năng trao đổi.

        Để khôi phục khả năng trao đổi của vật liệu lọc, ta rửa lớp vật liệu lọc bằng dung dịch có nồng độ cao NaCl, trong lớp vật liệu lọc sẽ tích lại ion Na+ còn các ion Ca2+ và Mg2+ sẽ tan vào dung dịch rồi chay ra ngoài bể lọc. Sau khi hoàn nguyên lại cho lọc nước để làm mềm tiếp. Quá trình làm mềm nước bằng Na - Cationit có thể giảm được hàm lượng Ca2+ và Mg2+ trong nước đến trị số rất bé. Độ kiềm của nước không đổi, căn sấy khô tăng lên một chút vì đã thay thế một ion Ca2+ bằng hai ion Na+.